د اسرائیل او ایران ترمنځ احتمالي جګړه؛ د کوم هېواد پوځي ځواک ډېر دی؟

د ډېرو کارپوهانو په اند، په تهران کې د اسماعیل هنیه د وژنې په وړاندې د ایران د اسلامي جمهوریت پوځي غبرګون احتمالي او حتی یقیني دی. که نه نو ایران به په ټوله سیمه کې خپل اعتبار له لاسه ورکړي. خو کارپوهان په دې اړه بېلابېلې وړاندوینې کوي چې دا غبرګون به څومره او ولې کېږي. اسرائیل د ایران او د هغه د متحدینو په ځانګړې توګه د حزب الله لخوا د هر ډول احتمالي برید لپاره ځان چمتو کړی دی. خو ځینې ​​کارپوهان په دې اند دي، چې اسرائیل ښايي وار لومړی کړي او د ۱۹۶۷ کال د شپږ ورځنۍ جګړې په څېر به د ایران او حزب الله نظامي ځواکونو تر خپل ناتار لاندې راولي.

دا ناشونې ده چې د ایران اسلامي جمهوریت او د لبنان حزب الله له داسې احتمال سره مقابلې ته ځانونه چمتو نه کړي. البته یو شمېر کارپوهان دا اټکل هم کوي چې د جګړې د مخنیوي لپاره د امریکا او د سیمې د هېوادونو ډیپلوماتیکې هڅې به بریالۍ وي. خو که په تهران کې د حماس د مشر وژل کېدل د اسلامي جمهوریت او اسرائیلو تر منځ مخامخ جګړه حتمي کړي، نو دا اټکلونه ناسم کیدلی شي.

له دې پرته چې کوم ځواکونه یا هیوادونه د جګړې له پیل سره د جګړې د یوه یا بل لوري مرستې ته را وګرځي، د دواړو هېوادونو د پوځي ځواک اندازه او اټکل کولای شي د دوی په ناڅرګنده راتلونکې رڼا واچوي. . په حقیقت کې، له دغو دوو هیوادونو څخه کوم یو د بل په پرتله لوړ نظامي ځواک او ستراتیژیک موقعیت لري؟

د فرانسوي ایراني کارپوه برنارډ هورکډ په ګډون يو شمېر کارپوهان په دې باور دي چې ایران د اپریل په ۱۳مه پر اسرائیل د هغه توغنديز او بې پیلوټه بريدونو څخه ثابته کړه چې دغه هېواد پر اسرائیلو باندې له لرې واټن څخه په يوه وخت د ۳۰۰ چاودېدونکو توکو څهخ د ډکو توغندیو د ویشتلو توان لري.

په همدې شپه د ایران اسلامي جمهوریت د (وعده صادق) په نوم عملیاتو کې د اسرائیلو په خاوره باندې پراخ برید وکړ او تر ۳۰۰ زیات توغندي او بې پیلوټه الوتکې یې د اسرائیلو په خاوره وویشتلې چې زیاتره یې د «نیواتیم» هوايي اډه په نښه کړه. په دې اډه کې د اسراييلو F-35 الوتکې ساتل کېږي. البته اسرائيلو د امريکې، بریتانيې، فرانسې او اردن په مرسته د ايران ٩٩ فيصده توغندي او بې پيلوټه الوتکې له منځه وړي خو دا برید په څو لارو خورا مهم و. د لومړي ځل لپاره اسلامي جمهوریت اسرائیل د توغندي او بې پیلوټه الوتکې هدف وګرځاوه.

د دواړو هېوادونو تر منځ مستقیم هوايي واټن ۱۸۶۸ کیلومتره دی. په ورته وخت کې دې برید وښوده چې د ایران او اسرائیلو تر منځ جګړه چې تر دې دمه یوه نیابتي جګړه وه، د مخامخ یا مخامخ جګړې مرحلې ته رسېدلې ده.

اسراییل د خپلو پرمختللو الوتکو او متحدینو سربیره د ایران د توغندیو او بې پیلوټه الوتکو د ویجاړولو لپاره د ځمکې څخه هوا ته د دفاعي سیسټم څو پرتونه لري: د لنډ واټن توغندیو او بې پیلوټه الوتکو سره د معاملې لپاره (اوسپنیزه ګنبده) او (فلخان داوود) د منځني ویجاړولو لپاره لري. د پیکان ۲ او پیکان ۳ سیسټمونه هم د بالستیک توغندیو سره معامله کولو لپاره ډیزاین شوي.

د کارپوهانو په اند، اسرائیل په سوریه او عراق کې د حزب الله، حوثیانو او ایران پلوه ملیشو په ګډون د ایران او د هغه د متحدینو له خوا د همغږي برید په صورت کې له دوو شیانو ویره لري. لومړی، دوی په سلګونو زره راکټونه لري او په ورته وخت کې د دوی تعقیب خورا ستونزمن دی. دوهم، هغه ویره لري چې په اوږد مهال کې د توغندیو ضد توغندیو له کمښت سره مخ شي. د دې هدف لپاره، دا د (اوسپنيز بیم) په نوم د لیزر هوایی دفاع سیسټم رامینځته کوي.

ویل کیږي چې اسرائیل هم اټومي وسلې لري، چې دوی ادعا کوي په ۱۹۵۰ کې يې له فرانسې تر لاسه کړي خو فرانسوي چارواکي دا خبر تل ردوي. په هر حال، که اسرائیل احساس کړي چې د دوی حیاتي ګټې په خطر کې دي، ممکن د (جیریکو ۳) بین البراعظمي بالیسټیک توغندي په واسطه ایران په اټومي برید سره په نښه کړي. البته دوی وايي چې اسلامي جمهوریت په دې موده کې د څو اټومي بمونو د جوړولو لپاره کافي مواد هم ترلاسه کړي دي.

د دواړو هېوادونو ترمنځ واټن ته په پام سره، د اسرائیل او ایران ترمنځ د ځمکنۍ جګړې امکان نشته. له همدې امله د اسرائيلو په پوځ باندې د ايران د فوځي ځواکونو برتري د اسلامي جمهوريت لپاره پرېکنده نقطه نه ده. د اسرائیلو پوځ ۱۷۰ زره او د ایران پوځ ۶۰۰ زره اټکل شوی دی. اسلامي جمهوریت ډیر پوځي تجهیزات لري، خو داسې ښکاري چې ډیری یې زاړه او له کاره لوېدلي دي. د بېلګې په توګه، ایران ۱۵۰۰ ټانکونه لري، چې ډېری یې له روسیې اخیستي دي. په داسې حال کې چې اسرائیل ۴۰۰ مرکاوا ټانکونه لري چې په ډېرو اړخونو کې پرمختللي دي.

د دواړو هېوادونو ترمنځ په هوايي جګړه کې ایران نه شي کولای له اسراییلو سره مخامخ شي. د ایران بیړۍ د محمد رضا شاه د دورې ورپاتې ده. اسرائیل تر ۳۰۰ ډېرې پرمختللې الوتکې لري، چې ۴۰ F-35 جنګي الوتکې هم په کې شاملې دي. د اسرائیلو هوايي ځواک پرمختللې تېل رسوونکې الوتکې هم لري. د کارپوهانو په اند، په عراقي کردستان او منځنۍ اسیا کې د خپلو پرمختللو معلوماتي اډو له امله، اسرائیل کولای شي پر ایران پراخ هوايي بریدونه وکړي. په داسې حال کې چې اسلامي جمهوري دولت داسې وړتيا نه لري.

له دې ټولو سره سره، ایران په نړۍواله او سیمه ییزه صحنه کې لږ تر لږه منزوي شوی دی. متحده عربي امارات، عمان، اردن او سعودي عربستان د سیمې د حالاتو په اړه اندېښمن دي او هر یو یې له ایرانه غوښتي چې د اسرائیلو پر ضد دې پراخ پوځي ځواب ور نه کړي.