د کاناډا نوی لومړی وزیر مارک کارني څوک دی او څنګه دغه مقام ته ورسید

اتاوا، د ۲۰۲۵ کال د مارچ ۱۰ – د لیبرال ګوند له لوري د کاناډا د لومړي وزیر په توګه د مارک کارني ټاکل کېدل د دغه هېواد سیاست لپاره یو مهم بدلون ګڼل کېږي، ځکه چې هغه پراخ مالي تخصص لري، نو همدې ته په کتو یې دا لوړه څوکۍ ترلاسه کړه.

ولې کاناډایانو مارک کارني وټاکه؟

کاناډایانو مارک کارني په داسې حال کې د خپل نوي لومړي وزیر په توګه وټاکه، چې هېواد له جدي اقتصادي ستونزو سره مخ دی. د افلاس (انفلاسیون)، د ژوند لګښتونو لوړوالي او د استوګنې د لاسرسي ستونزې د خلکو لپاره لویې اندېښنې دي.

کارني، چې د کاناډا او انګلستان د مرکزي بانکونو پخوانی مشر دی، د اقتصاد د ثبات لپاره اړینه مالي تجربه لري. نوموړي د ۲۰۰۸ مالي بحران پر مهال، چې د امریکا د استوګنې د بازار د سقوط او مالي بنسټونو د ناکامۍ له امله رامنځته شو، مهم اقدامات وکړل. د سود نرخونو کمول او د مالي بازارونو لپاره د نقدینې (لیکویډیټي) ساتل د هغه له مهمو پرېکړو څخه وې، چې د دې له امله کاناډا د ډېرو نورو هېوادونو په پرتله ژر بېرته اقتصادي ثبات ته وګرځېده.

د نړیوال اقتصاد په برخه کې د هغه تجربه کاناډایان هیله مند کړي، ځکه چې نوموړی کولای شي سوداګریزې اړیکې پیاوړې کړي او د کاناډا نړیوال دیپلوماتیک رول وساتي. اوس خلک له هغه څخه تمه لري، چې اقتصادي ثبات راولي، د ژوند لګښتونه راکم کړي، ټولنیزې برنامې پیاوړې کړي، او د بشري مرستو ژمنې، په ځانګړي ډول د افغانانو د بیا میشتېدو پروګرام، تعقیب کړي.

تمه ده چې د اقلیمي بدلون پر ضد مبارزه، مالي ثبات، او د نړیوالو شریکانو، په ځانګړي ډول امریکا، سره اړیکې د کارني د حکومت مهمې اجنډاوې وي. خو، لکه چې نوموړی په سیاست کې نوی دی، خلک به وګوري چې ایا هغه د اقتصاد تر څنګ په سیاست کې هم بریالی ثابتېږي که نه.

په کاناډا کې د افغانانو د بیا میشتېدو روانې هڅې

له هغه وروسته چې طالبانو د ۲۰۲۱ کال د اګست په میاشت کې واک ترلاسه کړ، کاناډا ژمنه وکړه چې له زیانمنو افغانانو، په ځانګړي ډول ښځینه مشرانو، د بشري حقونو فعالانو او لږکیو سره مرسته وکړي او هغوی ته پناه ورکړي. تر ۲۰۲۳ کال د اکتوبر ۳۰مې، کاناډا خپله ژمنه پوره کړه او ۴۰,۰۰۰ افغان کډوال یې ومنل. دا هڅې د ځانګړو مهاجرتي پروګرامونو او له نړیوالو سازمانونو سره د همکارۍ له لارې تنظیم شوې وې.

د طالبانو په اړه د کاناډا دریځ

کاناډا د ۲۰۲۱ کال د اګست په ۱۵مه په افغانستان کې خپل ډیپلوماتیک فعالیتونه وځنډول او تر اوسه یې طالبان د رسمي حکومت په توګه نه دي منلي. د کاناډا د قوانینو له مخې، طالبان لا هم د ترهګرو ډلو په لیست کې دي.

کاناډا د افغان مدني ټولنې، د بشري حقونو فعالانو او د ښځو د حقونو سازمانونو ملاتړ کوي، ترڅو بشري مرستې د طالبانو له واک پرته افغانانو ته ورسوي.

د کارني راتلونکې سیاست

تمه کېږي چې د مارک کارني حکومت به د اقتصادي ثبات، سوداګریزو اړیکو او د استوګنې د بحران حل ته لومړیتوب ورکړي. تر اوسه یې د افغانانو د بیا میشتېدو په اړه رسمي دریځ نه دی روښانه کړی، خو د کاناډا پخوانیو ژمنو ته په کتو، احتمال شته چې دا ملاتړ دوام ومومي.

افغان-کاناډايي ټولنې او مدني مشران د هغه د پالیسۍ بدلونونه له نږدې څاري. تر هغه چې رسمي پرېکړې ونه شي، د کاناډا د افغانانو د بیا میشتېدو پروګرام او د طالبانو د نه رسمیت پېژندلو پالیسي به هماغسې پاتې شي.

د لیبرال ګوند دریځ

د کاناډا لیبرال ګوند د کډوالو د بیا میشتېدو له پروګرامونو کلک ملاتړ کړی او د طالبانو د نه رسمیت پېژندلو سیاست یې تعقیب کړی دی.

په ۲۰۲۱ ټاکنیزه اجنډا کې، لیبرال ګوند ژمنه کړې وه چې ۴۰,۰۰۰ افغان کډوال، په ځانګړي ډول هغه کسان چې له ګواښ سره مخ دي، ومني. همداراز، ګوند ټینګار کړی چې طالبان د افغانستان مشروع حکومت نه دي، او دا دریځ د کاناډا د بهرنیو پالیسو سره همغږی دی.

د کاناډا او امریکا اړیکې او د ټروډو د حکومت کړنې

کاناډا او امریکا له تاریخي پلوه نږدې اړیکې لري، چې په سوداګرۍ، امنیت او نړیوالو چارو کې ډېرې مهمې دي. د متحده ایالاتو-مکسیکو-کاناډا تړون (USMCA) او د ناټو غړیتوب دواړه هېوادونه ستراتیژیک ملګري کړي دي. د بایډن ادارې پر مهال، دواړو هېوادونو د اقلیمي بدلون، د اوکراین جګړې او له چین سره د ستراتیژۍ په برخو کې ګډ کار کړی دی.

پخوانی صدراعظم جسټن ټروډو، چې له ۲۰۱۵ کال راهیسې واکمن و، د ۲۰۲۵ ټاکنو وړاندې استعفا ورکړه. د هغه محبوبیت د اقتصادي ستونزو، د ژوند د لګښتونو د زیاتوالي او د مهاجرتي سیاستونو له امله کم شوی و. له استعفا وروسته، مارک کارني د لیبرال ګوند مشري واخیسته، ټاکنې یې وګټلې، او د کاناډا نوی صدراعظم شو.

اوس چې کارني د کاناډا مشري کوي، تمه کېږي چې د امریکا-کاناډا اړیکې لا پیاوړې شي، په ځانګړي ډول د اقتصادي ودې، سوداګریزو همکاریو او نړیوال امنیت په برخو کې. د بایډن اداره او د کارني حکومت به احتمالاً د شمالي امریکا د ثبات او پرمختګ لپاره ګډې هڅې وکړي.

د کارني پراخه مالي تجربه

مارک کارني د ۱۹۶۵ کال د مارچ په ۱۶مه د کاناډا د شمالي لوېدیځو سیمو (Northwest Territories) د فورټ سمیت په ښار کې زېږېدلی دی.

هغه د ۱۹۸۸ کال په هارورډ پوهنتون کې د اقتصاد لیسانس واخیست او د ۱۹۹۳ او ۱۹۹۵ کلونو ترمنځ یې په آکسفورډ پوهنتون کې د ماسټرۍ او دوکتورا سندونه ترلاسه کړل.

کارني ۱۳ کاله د ګولډمن ساکس بانک کې کار کړی، چیرې چې یې په لندن، توکیو، نیویارک او ټورنټو کې دندې ترسره کړې.

نوموړی له ۲۰۰۸ تر ۲۰۱۳ پورې د کاناډا د مرکزي بانک والي و، او بیا یې له ۲۰۱۳ تر ۲۰۲۰ پورې د انګلستان د مرکزي بانک مشري وکړه، چې د دې بانک لومړی غیر برېتانوی والي و.

تمه کېږي، چې د مارک کارني په مشرۍ به کاناډا د اقتصادي ودې، نړیوالو اړیکو او د کډوالۍ په سیاستونو کې بدلونونه تجربه کړي. افغان کډوال، سوداګر او د کاناډا نړیوال شریکان د هغه د حکومت پالیسۍ له نږدې څاري.